Jasenovac: Da li zvaničnici Hrvatske znaju za broj veći od 100.000

Vranje - Posetio sam Spomen muzej Jasenovac 1983. godine, tri godine posle smrti Josipa Broza Tita. Spomenik žrtvama jasenovačkih logora „Kameni cvet“ Bogdana Bogdanovića, postavljen mnogo godina pre toga, uzdizao se iznad Save. Osim izloženih kama, specijalno urađenih sa proširenim delom koji se navlačio na palac da se dželati ne bi zamarali prilikom klanja Srba, Jevreja, Roma i Hrvata, bili su izloženi i maljevi, koci, revolveri, noževi, kame, pištolji i druga pomagala koja su služila za likvidaciju. Od kustosa smo čuli da se nikada neće saznati pravi broj umorenih u logoru smrti „Jasenovac“, koji se po njegovim rečima kretao od 700.000 do 1.100.000.

Hrvatski istoričar jevrejskog porekla Ivo Goldštajn deset godina se bavio brojanjem žrtava u Jasenovcu i ustvrdio da se „ubijalo bez ideološke konstrukcije ili o prijateljima koji nakon nekoliko dana postaju dželat i žrtva". Za 10 godina izbrojao je oko 80.000, a "verujem da je u Jasenovcu stradalo 120.000 ljudi i da bi se na nekoj stručnoj konferenciji sa tim složile i moje kolege istoričari u Beogradu". Skoro godinu dana je prošlo od promocije njegove knjige u Beogradu, a o njegovom predlogu se još uvek niko nije izjasnio.

Na promociji njegove knjige u Beogradu bila je i nekada visoki funkcioner SKJ Latinka Perović, u čije je vreme logor u Jasenovcu bio tabu tema. U njeno vreme zarad bratstva i jedinstva među narodima Jugoslavije nije se govorilo o Jasenovcu, ni o drugim logorima u kojima su ubijani Srbi. Impresionirana dvadesetogodišnjim Goldštajnovim prebrojavanjem žrtava, neposredno je nagovestila da do konferencije možda neće doći jer je „Ivo Goldštajn radio na ‘Jasenovcu’ skoro 20 godina“.

„Teško da je moguće zamisliti kraće vreme za nastajanje ovako važnog i temeljnog dela. Ovom knjigom autor je dao preciznu antropološku analizu jasenovačke tragedije. Jasenovac ne bi bio totalna istorija bez međunarodne analize fašizma u Nemačkoj, Italiji i NDH, ali i okvira u kojem su isprepletani verski i nacionalni odnosi u Kraljevini Jugoslaviji pre Drugog svetskog rata“, zaključila je Perovićeva.

Zanimljivo je da se ovde navede da je Latinka Perović, u svom radu „Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca (1918-1929)/Kraljevina Jugoslavija (1929-1941): nastanak, trajanje i kraj“, podatke o stradalim Jevrejima u Drugom svetskom ratu u celoj ondašnjoj Jugoslaviji, pripisala samo Srbiji.

„Sistem logora postojao je i u Srbiji. U njima su uništavani Jevreji: od 75.000 koliko ih je bilo po popisu stnaovništva 1940. godine, ostalo ih je 1941-1945 – samo 6.500.“

A zna se da je, prema podacima iz 1939. godine, u Jugoslaviji bilo 17.370 jevrejskih domaćinstava, sa ukupno 35.854 muških i 35.488 ženskih članova. Dakle, ukupno u ondašnjoj Jugoslaviji bilo je 71.342 Jevreja. Prema Latinki Perović u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj nije bilo stradalih Jevreja. Kako je onda hrvatski predsednik Milanović govorio o 100.000 stradalih u Jasenovcu, najviše Jevreja?

Nećemo se ovde baviti analizom nadirućeg fašizma u Italiji koji je bujao još od Mirovne konferencije u Parizu 1919, koju je italijanski premijer Orlando demonstrativno napustio jer je mislio da će granice Italije biti one koje su bile određene tajnim Londonskim ugovorom. Musolinijev fašizam direktan je uzrok zločina NDH zvanog Jasenovac.

„Mađarsko-italijanska zavera ubila je kralja Jugoslavije Aleksandra Karađorđevića. Musolini je verovao da će to biti dovoljno da razori i državu. Nije li bio nedavno pre toga poručio kralju Aleksandru da neće više da pregovara i da će „radije sedeti kraj svog prozora i posmatrati što se događa u Jugoslaviji“. Imaće još da čeka. Čekao je svega nepunih sedam godina“ (atentat u Marseju 1934), napisao je Kosta St. Pavlović u knjizi „Vojislav Marinković i njegovo doba“ (London, 1959)

Posle promocije Goldštajnove knjige u Beogradu, nastala je kratka polemika u vezi s njom. Neki su je veličali, neki su osporavali verodostojnost broja žrtava. Autor je sa svojim mentorima očekivao da će Ministarstvo kulture Srbije odobriti sredstva za kupovinu njegove knjige. Dajući o svojoj knjizi pozitivnu kritiku rezignirano je izjavio da je „strašno što se knjige zabranjuju koje drugačije govore“, pa nastavlja: “Jer je moja knjiga za razumnog srpskog čitaoca dobra informacija o Jasenovcu, o kojem se s punim pravom puno priča i, koliko ja razumemem, jedini problem je što ja procenjujem i smatram da je broj žrtava manji nego što je u delu srpske javnosti prihvaćena brojka.“

Povodom 76 godina proboja poslednjih zatočenika iz ustaškog logora Jasenovac, na komemoraciji u Jasenovcu prisustvovao je predsednik Hrvatske Zoran Milanović, aprila 2021. godine. Njegovo prisustvo na „komemoraciji“ bio bi gest poštovanja da je iskazao pijetet prema žrtvama i osudu počinioca/laca. Komemoracija se pretvorila u obračun sa suparničkom strankom predsednika vlade Hrvatske Plenkovića, koji nije došao na komemoraciju. Njihov međustranački obračun je njihova stvar u šta se ne treba mešati. Ali sa „komemoracije“ predsednik Milanović uputio je poruku Beogradu: „Jedna strana preteruje da je tu ubijeno 700.000 ljudi. Time se čini šteta istini i srpskom narodu. Istina je da je brojka manja, ali jednako strašna. Ovde je ubijeno oko 100.000 ljudi“, bio je kategoričan hrvatski predsednik (Politika, 22. april 2021). Zatim se kao filmski kritičar osvrnuo na film režisera Predraga Antonijevića Dara iz Jasenovca: „Gledamo sad i filmove u Beogradu koji su loši filmovi, mislim na Daru iz Jasenovca, koji je neuverljiv i loš. Nikako na zelenu granu s ovim mestom.“

Napomenuo je da je kao student posetio Jasenovac. Nije spomenuo šta je video i čuo, ali je samouvereno ustvrdio je u Jasenovcu bilo 100.000 žrtava. Po njemu stradali su najviše Jevreji, a onda Srbi koji su ubijeni jer nisu pružali otpor. „Prepucavanja“ o broju žrtava i njihovoj nacionalnoj pripadnosti nastavila su se i posle „komemoracije“. U intervjuu, koji je obavila novinarka N1 televizije s predstavnikom treće hrvatske stranke Blok za Hrvatsku, povjesničar Zlatko Hasanbegović, kako nam ga je predstavila, izjavio je da su u Jasenovcu stradali „židovski sunarodnici“. U toj improvizaciji Hasanbegović je bio još bezobzirniji i bezobrazniji jer se intervju pretvorio u monolog, pošto ga novinarka nije upitala da li su samo židovi stradali.

Voditelj Ćirilice u emisiji o Jasenovcu, izjavio je da je Goldštajnova knjiga kapitalno delo. Da li smo toliko kratke pameti i ne pamtimo Titov govor u Užicu šezdesetih godina prošlog veka kada je izjavio da je u Jasenovcu stradalo nekoliko stotina hiljada ljudi. Titov biograf Vladimir Dedijer procenio je da je broj žrtava Jasenovca 700.000 do 1,2 miliona“.

Domaći podaci, utvrđeni posle završetka Drugog svetskog rata, dakle u toku važenja „bratstva i jedinstva“, pokazuju da je u Jasenovcu pobijeno preko 700.000 ljudi, najviše Srba, kao i Jevreja i Roma. U Zagrebu je 1958. štampana „Enciklopedija leksikografskog zavoda“ (urednici bili dr Marko Kostrenčić i dr Milenko Protega) i u trećoj knjizi ove enciklopedije o Jasenovcu je napisano: "Nakon nacističko-fašističke okupacije zemlje, ustaški su kvinslizi u Jasenovcu smjestili konclogor. Na površini od 1,5 kilometara kvadratnih, logor je bio s triju strana opasan zidom, a s južne strane rijekom Savom. Kroz četiri godine (1941-1945) u logoru su primjenjivane surove metode ponižavanja, terora i uništavanja ljudi, žena i djece: od ubijanja zatočenika motikama, kocima, noževima i revolverima, izgladnjivanja do smrti (u „Zvonari“), vješanja i spaljivanja u tzv. Picillievim pećima (nazvanim po ing. Picilliu zapovjedniku radne službe u logoru) do masovnih egzekucija na „Graniku“, gdje su ustaše ubijale žrtve maljem i čekićem, parali im trbuhe i bacali ih u Savu. U tom logoru pobijeno je oko 500-600 tisuća Srba, Hrvata i Jevreja. Ustaše su krajem aprila 1945. minirali i zapalili sve barake i zgrade u logoru i mnoge kuće u Jasenovcu; pobili su gotovo sve preostale zatočenike, od kojih su se tek stotinjak uspjelo spasiti".

Dve godine kasnije, u Zagrebu je u izdanju Leksikografskog zavoda iz Zagreba štampana „Enciklopedija Jugoslavije“ i u četvrtom tomu ove enciklopedije sa nekoliko rečenica dati su podaci o mestu Jasenovac, a Jasenovački logor je opisan duže nego u bilo kojoj enciklopediji štampanoj u Beogradu ili Zagrebu. Kako je pamćenje hrvatskih istoričara petnaest godina posle zatvaranja Jasenovačkog logora bilo sveže prenećemo tekst o tome kako ne bi pamćenje izbedelo.

O „Jasenovačkom logoru“ dati su ovi podaci: Jasenovački logor, koncentracioni logor koji su ustaše osnovali u ljeto 1941. ugledajući se na nacističke logore uništavanja (Vernichhtungslager). Sastojao se od logora I, smještenog između Jasenovca i sela Bročice, logora II, smještenog u blizini Krapja, 15 km uzvodno od Jasenovca, i logora III, na posjedu industrijalca Bačića u Jasenovcu. U Jasenovački logor odvođeni su 1941-45 antifašisti Srbi i Hrvati, zatim Jevreji i Cigani. Tek mali dio žrtava sprovođen je u logor iz ustaških tzv. Župskih redarstvenih oblasti s fiktivnim odlukama o kazni zatočenja u trajanju od 6 mjeseci do 3 godine. Najveći dio stizao je u raznim transportima koje su sačinjavali muškarci, žene i djeca pohvatani po selima ili u zbjegovima prilikom operacija raznih ustaških jedinica. Većina takvih transporta je odmah po dolasku u logor upućivana na likvidaciju, a da nisu nigde zavođena ni imena ni broj ljudi koji su se u transportu nalazili. Od muškaraca koji su sprovođeni u logor iz „župskih redarstvenih oblasti“ zdraviji i snažniji su upućivani na rad u ciglanu, pilanu, lančaru ili na neko drugo mijesto, a bolesni i „prekobrojni“ su odmah ubijani. Ustaše su, radi likvidacije, prebacivali u J. 1. već od 1941. dio logoraša manjih logora, tako iz Gospića, Koprivnice i Hrušćice kod Travnika, a kasnije iz ostalih logora, naročito Stare Gradiške i Lepoglave. U njemu su ubijani zarobljeni partizani i borci NOV-e. Kako se u logoru uništavalo sve što bi moglo da posluži kao podatak pri utvrđivanju broja žrtava, tačan broj poginulih u Jasenovačkom logoru ne može se utvrditi; prema procjeni koja se oslanja na iskaze preživjelih, sačuvane dokumente i priznanja uhvaćenih ustaških zločinaca iz Jasenovačkog logora, broj jasenovačkih žrtava premašuje 700.000.

Logor u blizini sela Jasenovca bio je ograđen bodljikavom žicom. Izvan žice bile su podignute kule osmatračnice, snabdjevene jakim reflektorima, gdje su danonoćno stražarili ustaše naoružani mitraljezima. Radi prikrivanja karaktera Jasenovačkog logora, logora smrti. Ustaše su, kao što su to radili i nacisti, stvorili tzv. „Radnu službu ustaške obrane“. Logoraši su slati na teške fizičke radove - na zemljanim nasipima, u lančari, pilani, ekonomiji i dr. Radili su od zore do mraka, kad su radovi iz razloga sigurnosti prekidani. Zbog strahovito slabe ili nikakve ishrane, epidemija, studeni i zlostavljanja, logoraši su umirali masovno. Epidemije trbušnog i pjegavog tifusa, dizenterije i dr nisu nikako sprečavane. Od strane Ureda III (tzv. „ustaške obrane“) pod koji su spadali svi logori u NDH, bilo je određivano koliko treba da bude brojno stanje Jasenovačkog logora. Ono se kretalo od 1.000 do 3.000 i zavisilo je od zapovjednika ureda koji ga je samovoljno određivao. Višak logoraša iznad određenog brojnog stanja odvodio se na likvidaciju.

Ubistva logoraša vršena su, osim u samom logoru, na Gradini, preko Save nasuprot logora, i u blizini naselja Mlake, Jablanca i Uštica. Žrtve su ubijane vatrenim oružjem, nožem, maljem, sjekirom, gvozdenom polugom. U specijalno sagrađenim pećima za spaljivanje leševa spaljivani su i živi ljudi. Likvidacije logoraša vršene su i na tzv. „graniku“.

U logoru je bilo više pokušaja bijega i pobune, iako su odmazde ustaša u takvim slučajevima bile užasne. Ujutro 23. aprila 1945. tridesetitrojici logoraša pošlo je za rukom da se probiju iz logora, dok je oko 2.000 logoraša poginulo prilikom jurišanja na ustaške mitraljeze. Drugog dana izginulo je više od 200 logoraša zatvorenih u „kožari“ u selu Jasenovcu, kad su se pokušali probiti na slobodu.“
Kroz čitavo vrijeme postojanja Jasenovačkog logora ustaše su pred javnosti poricali da se u njemu vrše sistematske likvidacije logoraša. Cinički su tvrdili da je Jasenovac logor „rada“, reda i stege. Radi obmanjivanja javnosti, do koje su ipak dopirale neke vijesti o užasima Jasenovačkog logora, ustaše su objavljivale izjave tobožnjih komisija koje su se o stanju u logoru izražavale pozitivno. Početkom 1945. ustaše su počele da ruše logor i uklanjaju tragove zločina. Iskopavani su masovni grobovi, liješevi polijevani naftom i spaljivani. Minirane su i sve zgrade. Kad su jedinice Jugoslovenske narodne armije ušle u Jasenovac, krajem aprila 1945, na mjestu logora zatekle su samo zgarište i ruševine.“

A evo kako je jasenovački logor opisan u enciklopedijama koje su objavljene u Beogradu. U „Maloj enciklopediji Prosveta“, koja je objavljena samo godinu dana posle „Enciklopedije leksikogrfskog zavoda“, 1959. godine, tom I, o Jasenovačkom logoru saznajemo vrlo malo, da: „Za vreme II svetskog rata 1941-1945 ovde je bio zloglasni ustaški koncentracioni logor u kome je pobijeno više stotina hiljada rodoljuba i antifašista.“

Četvrto dopunjeno izdanje „Male enciklopedije Prosveta“ štampano je 1986. I u njoj su takođe vrlo šturi podaci o Jasenovcu:
„U toku II svetskog rata tu je bio koncentracioni logor NDH: ustaše su ga osnovale u leto 1941. po ugledu na nemačke nacističke logore smrti, i u njemu su pobile oko 700.000 ljudi, žena i dece, Srba, Jevreja, Cigana i antifašista Hrvata. Da bi prikrili tragove zločina ustaše su početkom 1945. razrušili logor, iskopavali i spaljivali leševe, a pred oslobođenje 30. aprila 1945 masakrirali preživele zatvorenike. Na mestu logora je impozantan spomenik žrvama, rad B. Bogdanovića.“

Ako se zna da su ustaše ubijali sve do 30. aprila 1945, da je 46. divizija ratovala protiv balista na Kosovu i Metohiji, da su najžešće bitke vodile u Drenici do polovine 1945. postalja se pitanje zašto se Dan pobede u Jugoslaviji slavio od 9. maja 1944.

I strani izvori takođe potvrđuju navedeni broj pobijenih u Jasenovcu. Poslanik i opunomoćeni ministar Trećeg rajha u Zagrebu Zigfrid Kaše, jedan od strastvenih podržavalaca politike ustaškog poglavnika Anta Pavelića, zabeležio je u svoj dnevnik (19. septembra 1942. godine) reči ministra spoljnih poslova NDH Mladena Lorkovića koliko Srba treba pobiti. Nemac mu je na to odgovorio: „U srpskom pitanju valja nešto učiniti. Može se poklati svih 1,5 milijuna – ali to morate među sobom uraditi, ne možete tražiti nemačku pomoć.“ (Nada Kisić Kolanović, „Mladen Lorković, ministar urotnik“, Zagreb 1998, str. 244). Mile Budak, Pavelićev doglavnik rekao je (na Velikoj skupštini u Gospiću): „jedan deo Srba ćemo pobiti, drugi raseliti, a ostale ćemo prevjesti u katoličku vjeru i tako ih pretopiti u Hrvate.“ Njemu se pripisuje i ona (mnogima i danas omiljena) krilatica Srbe na vrbe).

Ustaški ministar pravde dr Milovan Žanić govorio je: „Ustaše! Da znate: Ja govorim otvoreno: Ova država, ova naša domovina mora biti Hrvatska i ničija više... Ovo ima biti zemlja Hrvata i nikoga drugoga i nema te metode, koju mi nećemo kao ustaše upotrebiti, da je načinimo zbilja Hrvatskom i da je očistimo od Srba, koji su nas stotinama godina ugrožavali i koji bi nas ugrozili prvom zgodom. Mi to ne tajimo, to je politika ove države i kad to izvršimo, izvršićemo samo ono što piše u ustaškim načelima“ („Novi list“ od 3. juna 1941. godine). Zanimljivo je da se pomene da su Hrvati izbacili Srbe iz Ustava (1990. god), što nisu uradili ni Pavelićevi fašisti, čime su učinili i poslednji korak ka ustanovljenju „zemlje Hrvata i nikoga više“ u obnovljenoj nezavisnoj državi. Time su dovršili delo marionetske fašističke vlade koja je to sebi postavila kao prvi cilj.

Nesporno je da su, uz blagoslov svojih saveznika Nemaca i Italijana (koji su prvi priznali Nezavisnu Državu Hrvatsku već 15. aprila 1941. „u brzojavima koje su Hitler i Musolini uputili Paveliću“ ustaše krenule u izvršavanje svoje zacrtane politike (navedena izjava Zigfrida Kašea). I o tome postoje svedočenja stranaca, u ovom slučaju saveznika. Edmund Glez fon Horstenau, nemački vojni izaslanik koji je poslat u Zagreb u vreme Aprilskog rata 1941. godine, žestoko je kritikovao Pavelićevu politiku progona i ubijanja srpskog stanovništva. O tome je slao svoje izveštaje u Berlin i nemačkom poslaniku u Zagrebu Zigfridu Kašeu. „On je (Pavelić) imao sasvim drugačije ciljeve od mene. U novostvorenoj „Nezavisnoj državi Hrvatske živelo je 4.000.000 Hrvata, 1.800.000 Srba i 700.000 muslimana. Njegove namere bile su sledeće: jedan milion i osam stotina hiljada pravoslavnih Srba hteo je da pobije i to po svaku cenu i svim sredstvima.“ (Edmund Glez fon Horstenau, „Između Hitlera i Pavelića“, prevod Nikola Živković, „Pravoslavna reč“, Novi Sad 2013, str. 526). Na osnovu izvornih istorijskih dokumenata vidi se da nije nimalo slučajno da je Nemačka i 1991. godine prva priznala nezavisnu državu Hrvatsku. I ta nezavisna država Hrvatska imala je iste ciljeve kao i njena prethodnica iz 1941. godine: uklanjanje Srba iz Hrvatske, na bilo koji od tri načina. I ovaj put uz pomoć međunarodnih saveznika.

Podaci o broju Srba u NDH razlikuju se u različitim izvorima (od 1.809.613 do 1.848.000, odnosno 1.925.000). Prema Matkoviću (Hrvoje Matković, „Povijest Nezavisne države Hrvatske“, naklada P.I.P Pavličić, Zagreb 2002) u NDH je živelo 4.044.206 Hrvata (50,78%), 1.848.000 Srba (30,56%), 717.000 muslimana (11,86%), (prema izvješću Hrvatskog državnog brojidbenog ureda objavljenog 1941. godine). „Prema podacima Nemačkog ministarstva vanjskih poslova u državi je živjelo oko 3.069.000 (50,78%) Hrvata, 1 847 000 (30,56%) Srba, 717.000 (11,86%) Muslimana, 410.000 (6,8%) pripadnika drugih naroda među kojima je i oko 100.000 Nemaca.“ Ovde valja da se napomene da je „prema vjeri od ukupno 5.655.750 (52,93%) rimokatolika, 772.794 (12,78%) muslimana, 1.809.613 (32%) pravoslavnih, 59.281 (1,05%) evangelika i 32.372 (0,57%) Židova.“

Nemački podaci (H. Matković, navedena knjiga) pokazuju da je u Srbiju, do jula 1941. godine, izbeglo oko 180.000 Srba.
Francuski istoričar Edmond Pariz (autor knjige „Genocid u satelitskoj Hrvatskoj, 1941-1945: Zapis o rasnim i religioznim progonima i masakrima“, Chicago, American Institute for Balkan Affairs, 1961, 1962, 322 strane) u uvodu za ovo izdanje piše: „Najveći genocid u toku Drugog svetskog rata, proporcionalno broju stanovnika, desio se, ne u nacističkoj Nemačkoj već u marionetskoj Hrvatskoj koju su stvorili nacisti. Tu je, od 1941. do 1945. godine oko 750.000 Srba, 60.000 Jevreja i 26.000 Roma – muškaraca, žena i dece – pobijeno u gigantskom holokaustu.“ To su, navodi dalje E. Pariz, brojevi koje najviše navode strani autori, posebno Nemci, koji su bili u najboljem položaju da to saznaju. Herman Nojbaher navodi da su izvršioci ovog zločina procenili broj pobijenih Srba na 1 milion, ali on smatra da je tačniji broj od 750.000. Hitlerov general Lotar Rendulić (poreklom Hrvat), koji je bio s područja gde su zločini počinjeni, procenio je da je u prvoj godini postojanja marionetske države Hrvatske masakrirano najmanje pola miliona pravoslavnih Srba, a da su mnogi drugi pobijeni narednih godina (Gekaempft Gesiegt Geschlagen, Heidelberg, 1952, str 161-62). Francuski istoričari najčešće navode broj od pola miliona, a britanski izvori obično navode 700.000 pobijenih Srba. Nemački general Ernest Fik, pisao je 16. marta 1944. godine generalu Hajnrihu Himleru, inače idejnom tvorcu holokausta da su ustaše pobile „600.000 – 700.000 Srba“.

U periodu 1941-1942 oko 250.000 Srba je prevedeno u katoličku veru. Čak i ti pokatoličeni Srbi ubijani su, često i u crkvama u kojima su pokatoličeni. Oko 85 odsto srpskih pravoslavnih sveštenika je pobijeno ili proterano, a 172 srpske pravoslavne crkve su zatvorene, uništene i opljačkane. Čak je 2. jula 1942. godine stvorena Hrvatska pravoslavna crkva da bi zamenila institucije Srpske pravoslavne crkve koja je uništena.

Ankentna komisija Zemaljske komisije Hrvatske za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača utvrdila je da je u Jasenovcu „nasilno usmrćeno otprilike 1.400.000 ljudi“. A Međunarodnom sudu u Nirbergu ista ta Komisija prijavila je da je u Jasenovcu ubijeno 600.000 ljudi.

Na osnovu stranih (nemačkih) izvora iz vremena neposredno po otvaranju koncentracionih logora u NDH, kao i na osnovu izveštaja zvaničnih hrvatskih državnih komisija, neposredno posle rata, može sa sigurnošću da se tvrdi da su ustaše, baš mnogo uradili na izvršenju proklamovanih ciljeva novostvorene marionetske družine. Broj od preko 1.408.000 „nestalih“ Srba u Drugom svetskom ratu, kako je utvrdio Dragoljub Tasić, na osnovu statističkih podataka, može da se objasni na osnovu stranih izvora o broju pobijenih Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Nijedna srpska vojska u Drugom svetskom ratu nije imala toliki broj vojnika, pa ratni gubici nikad ne bi mogli da budu izraženi tolikom brojkom. Barem polovina „nestalih“ Srba pobijena je u marionetskoj fašističkoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Bili su to „muškarci, žene i deca“, civili koji su pobijeni u „gigantskom holokaustu“, kako navodi francuski istoričar Edmond Pariz, samo zato što su bili Srbi. I nikakvi pokušaji današnjih hrvatskih političara i nazovi istoričara ne mogu da opovrgnu nepobitnu istorijsku istinu o genocidu nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Da je hrvatski predsednik Milanović makar malo pregledao radove hrvatskih istoričara (Melita Švob, Semjuel Pinto i dr.) mogao je da se obavesti da je jevrejska zajednica u Hrvatskoj 1941. godine brojala 39.500 članova. I da je u Hrvatskoj pobijeno 16.700 – 17.900 Jevreja, te da to, čak i prema njegovoj brojki od 100.000 pobijenih u Jasenovcu, nikako ne može da bude većina. Prema istorijskim podacima, osim u Hrvatskoj, pobijeno je još i 11.100 – 11.800 Jevreja u Bosni i Hercegovini, kao i još 1.200 – 1.300 Jevreja u Sremu (teritorije koje je Nezavisna Država Hrvatska okupirala 1941. godine). Očigledno je da je današnji hrvatski predsednik Milanović bio loš đak ili je bežao s časova, kad nije u socijalističkoj Hrvatskoj naučio ono što se učilo iz istorije. Da je u Jasenovcu pobijeno barem 700.000 Srba, Jevreja i Roma.

Nisam filmski kritičar i ne mogu da sudim o umetničkoj vrednosti filma „Dara iz Jasenovca“ režisera Antonijevića, kao što to čini Milanović, misleći da mu funkcija omogućuje i ulogu filmskog kritičara. Zasmetala im je nijansa ustaških uniformi, ne i najbrutalnije scene koje Antonijević nije prikazao. Verovatno je bilo neizvodljivo da se snime scene likvidacije dece, kad potčinjeni starešini sistema, projektantu i „mozgu“ svih jasenovačkih logora Maksu Luburiću u vis bacaju decu koju je ovaj dočekivao na bajonet. Predsednik Hrvatske decu kao žrtve nije ni spomenuo. Beogradski istomišljenici takođe. Verovatno bi se bavio epilogom kao kod odraslih, uzrokom zla, sigurno ne. Da je to učinio verovatno bi našao razlog njihovog likvidiranja: pa morala su da budu ubijena jer se nisu branila. Uskraćeni smo za odgovor: kako su mogli u svojoj zemlji od zvaničnih vlasti da se brane?

Kako je Ivo Goldštajn, u toku „dvadesetogodišnjeg“ rada, što je Latinka Perović pedantno utvrdila, propustio da pregleda navedene nemačke izvore o pobijenima u Jasenovcu i o njihovoj nacionalnoj pripadnosti? Isto to propustio je i predsednik Hrvatske, ali to može da se tumači kao popuštanje Nemcima, koji su prvi priznali obnovljenu „nezavisnu državu“ Hrvatsku („Danke Dojčland“). A možda su ih Nemci prvi priznali upravo zbog istorijskih zasluga u zajedničkom „udruženom zločinačkom poduhvatu“ smanjenja broja Srba, pošto su znali nemačke izvorne podatke o pobijenim Srbima u Jasenovcu? Ili kako je pomenuti Milanović i bez „dvadesetogodišnjeg“ prikupljanja podataka o pobijenima u Jasenovcu uspeo da dođe do brojke od 100.000, najviše Jevreja? On, koji sve zna, od istorije do filma, propustio je da sazna podatke o broju Jevreja koji su živeli u ondašnjoj njihovoj nezavisnoj državi. Da u ondašnjoj nezavisnoj Hrvatskoj (ni u ondašnjoj Jugoslaviji) nikako nije živelo 100.000 Jevreja.