Pedagogija glume dosta je dugo prisutna na našim prostorima, iako to nije toliko poznato u široj javnosti, izjavio je u ponedeljak u Vranju Nemanja Savković, pozorišni reditelj i profesor na Fakultetu umetnosti u Kosovskoj Mitrovici.
Savković je kroz istoriju pozorišne pedagogije proveo publiku, pre svega mlađi naraštaj, srednjoškolce, gimnazijalce zainteresovane da se možda okušaju na nekom od dramskih odseka na fakultetima i akademijama u Srbiji.
Govorio je o tome da istorija pozorišta u Srba datira od prvog oblika neke vrste "poučavanja o glumi" koji je došao 1734. godine.
Tada je u Sremskim Karlovcima napravljena predstava školskog pozorišta, koju je osmislio i režirao ruski učitelj Manuil Kozačinski.
On je prethodno došao na ove prostore sa jedne akademije u Rusiji, na poziv tadašnjeg patrijarha, što se smatra prapočetkom pozorišne pedagogije i datumom koji predstavlja prekretnicu i prelomni trenutak u modernoj istoriji srpskog pozorišta, objasnio je Savković.
On je, govoreći o pozorišnoj istoriji koja se doticala pedagogije teatra, govorio da je tradicija školovanja glumaca nailazila na brojne prepreke.
S jedne strane zbog represivne politike osvajača, a sa druge usled nedostatka novca za finansiranje pedagoškog rada i drugih resursa neophodnih glumačkim školama.
Savković: "Ovo predavanje i razgovore organizovali smo jer predstoje upisi na fakultete, a pretpostavljam da u Vranju postoji interesovanje za školovanje u raznim sferama dramskog stvaralaštva".
- Tek 1790. godine u našim osnovnim i srednjim školama u okviru Austrijskog carstva srpski učitelji imali su pravo da u okviru školskih programa i na manifestacijama osmisle i realizuju školske predstave i to na tekstove koji su bili tzv. "posrbe" (vrsta dramskog teksta u kome se preuzima matrica teksta nekog od poznatih, u to vreme pretežno nemačkih pisaca).
U tom periodu naročito se u po ovom pitanju isticao Marko Jelisejić, koji je ostao upamćen i u pozorišnoj istoriografiji.
Prekretna tačka dešava se 1813. godine jer je te godine u Pešti prvi put izvedena profesionalna predstava, kompletno na našem jeziku.
Tu predstavu je osmislio, režirao i "posrbu" za nju napisao Joakim Vujić, koji se smatra ocem modernog srpskog pozorišta - podsetio je Savković.
Srpski pozorišni entuzijasti i ostali - rodoljubi, političari, književnici, celokupna intelektualna elita - učinili su ogroman napor da bi došlo do osnivanja Srpskog narodnog pozorišta, dodao je Savković.
Uporedo sa tom borbom u Austrougarskoj je tekla teška borba sa austrougarskom cenzurom i ta borba je kulminirala osnivanjem Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu 1861. godine.
Tome su, osim Jovana Đorđevića, kumovali i političari Svetozar Miletić ili Mihajlo Polit Desančić, značajni književnici (Zmaj) i drugi ugledni Srbi intelektualci.
- Trupu tog prvog profesionalnog pozorišta u nas formirao je Jovan Caca Knežević, čije je ime pomalo zaboravljeno.
Godine 1866. Jovan Đorđević je odlučio da pokrene školu za glumce iz ansambla, ne bi li usavršio opšte i stručno, pozorišno obrazovanje ansambla.
On je s tom glumačkom trupom u Vršcu 1866. pokrenuo tu školu, u Vršcu jer se trupa tada zatekla u podužem boravku u tom gradu, što je bio običaj u to vreme.
Srpska glumačka pedagogija je polako počinjala da priprema svoj uzlet - rekao je Savković.
U međuvremenu je 1868. godine osnovano Narodno pozorište u Beogradu.
- Jovan Đorđević je 1870. godine pokrenuo prvu, pravu glumačku školu koja se zvala Pozorišna škola Narodnog pozorišta.
Drugi akter u tome bio je Aleksandar Aleksa Bačvanski, najveći glumac te epohe, koji je kao Srbin iz Vojvodine bio jedan od najvećih glumaca u ondašnjoj Pešti.
Dolazak Bačvanskog bio je kulturni događaj za Srbiju.
On je sa Đorđevićem napravio prvi tzv. "Program glume".
Program glume je veoma ozbiljna stvar i do njega se vrlo teško dolazi - kazao je Savković.
AUTENTIČAN PROGRAM GLUME
Danas se kod nas na svim fakultetima, čak i privatnim radi po jednom programu koji je u Srbiji ustanovljen 1974. godine, rekao je Savković. Jedinu inovaciju načinio je Boro Drašković na akademiji u Novom Sadu 1982. godine, kada je osmislio studijski program koji podrazumeva istovremeno obučavanje i glumaca i reditelja.
- Taj naš čuveni program glume nastajao je od 1949. do 1974. godine. Njegovi autori su četiri najznačajnija profesora FDU - Predrag Bajčetić, Ognjenka Milićević, Milenko Maričić i Miroslav Minja Dedić. Oni su odškolovali najveći broj naših najpoznatijih glumaca u drugoj polovini 20. veka. Ti profesori su uspeli da sintetizuju iskustva sovjetskih, ali i zapadnjačkih škola glume i samostalno promišljajući filozofiju glumačke pedagogije došli do programa zasnovanog na četiri osnovna stuba na kojima počiva glumačko školovanje. To su "radnja i sukob" na prvoj godini, "lik" na drugoj, "žanr" na trećoj i "stil" na četvrtoj godini studija - rekao je Savković.
Prve škole za glumu posle Drugog svetskog rata osnovne su 1947. u Novom Sadu i Beogradu.
Postojala je i Srednja glumačka škola u Nišu osnovana 1948. (završio je Velimir Bata Živojinović) i još neke druge škole.
A, onda, 1948. osnovna je Akademija za pozorišnu umetnost, koja je 1973. godine dobila naziv Fakultet dramskih umetnosti (FDU).
Nakon Savkovićevog predavanja o svojim pedagoškim i iskustvima sa studija govorili su članovi ansambla vranjskog teatra.
Kristina Janjić Stojanović, glumica koja je diplomirala u klasi Ljuboslava Majere na akademiji u Novom Sadu, ispričala je priču o svojim počecima i impresijama sa studija glume.
Bojan Jovanović, koji je završio je privatnu BK glumačku akademiju u klasi kod Ivana Bekjareva, opisao je šokantan događaj sa jednog od uvodnih predavanja kada im je profesor saopštio da "gluma ne postoji".
Glumica Žetica Dejanović studirala je u Prištini, u klasi profesora Boška Dimitrijevića.
- Pored njega sam zavolela Čehova koji mi je dotad bio jeziv.
Prijao mi je Dimitrijevićev princip rada, nije nam davao rešenja, već isključivo zadatke koje smo morali da uradimo za naredni čas.
Nisam propustila gotovo nijedan njegov čas, šalio se kako je moje prisustvo bilo 130 odsto.
Rad sa njim me podstakao da i u Vranju pokrenemo radionice glume i tako smo u pozorištu krenuli da obučavamo decu i mlade glumce sa velikim zadovoljstvom.
Iz naše glumačke radionice izašli su polaznici koji su zvaršili akademiju, glumu, režiju i slično - rekla je Dejanović.
Dramaturškinja Aleksandra Jovanović opisala je kako izgleda studirati na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu.
Glumica Jelana Filipović kazala je da svi studenti glume na svim akademijama "prolaze kroz isto", kada je reč o "programu glume", ali da se ona tokom studiranja susretala sa nekim specifičnostima.
SAVKOVIĆ U VRANJU POSTAVLJA MOLIJERA
U Pozorištu Bora Stanković u Vranju privodi se kraju rad na klasiku "Žorž Danden", prema pozorišnom komadu Molijera, kojeg režira upravo Nemanja Savković. Molijer u tekstu Žorž Danden ili Nasamareni muž, napisanom još 1668. godine, prikazuje i oslikava odveć poznatu narodnu temu - nesrećni i zato smešni brak između pripadnika različitih klasa, navode iz teatra. Kako je ranije već najavljeno u predstavi igraju Đorđe Velimirović, Jelena Filipović, Nenad Nedeljković, Milena Stošić, Dušan Tomić, Bojan Jovanović, Tamara Stošić i Marko Nikolić. Dramaturškinja predstave je Vranjanka Aleksandra Jovanović, a kostimografkinja Ivana Mladenović. Premijera je zakazana za petak 23. april u 19 časova. Prva repriza biće u utorak 24. aprila u isto vreme.
