Autor: Dušan Đorđević
Knezu Baldovinu i njegovoj deci za njihovo "pravoverno porabotanije", službu, srpski kralj Stefan Dečanski je prvih decenija 14. veka darovao Crkvu Svetog Nikole u Vranju, "sa selima, i s međama i vinogradima, i s katunom i livadama, s mlinovima i sa svima pravinama (pravima) sela tih".
Kralj je svom velikašu zapravo dao svega tri sela: Gornje Vranje, Donje Vranje i Sobinu.
Od Gornjeg Vranja postala je današnja istoimena varoš.
U njoj i dan-danas stoji pomenuta Crkva Svetog Nikole, koja je obnovljena 1894. godine.
Sela Donje Vranje i Sobina i danas postoje.
Katun Vlaha Psoderci su današnje selo Soderce.
Kad je vlastelin kralja Stefana Dušana, župan Miljušat, priložio crkvu Svetog Nikole Hilandaru, i taj prilog kralj potvrdio između 1343. i 1345, pred zauzeće Sera u današnjoj Grčkoj i proglašenja srpskog carstva, Gornje Vranje je imalo svega 30 kuća, Donje 32 kuće, a u Sobini je bilo svega 10 domova.
Crkva Sv. Nikole bila je na krajištu, krajini odnosno granici, pa je zbog toga oslobođena od svih rabota, malih i velikih.
Istoričar Konstantin Jireček primećuje da i u naše doba postoji oblast Krajište "između Srbije i Bugarske, u planinama između Vranja, Trna i Ćustendila".
U darovnoj povelji se navodi "zakon za ljude crkvene" koji su ustanovili za "Vranjine" župan Maljušat, iguman Arsenije i Hilandarci koji su se tu našli.
Arsenije je bio iguman hilandarski koji je na tom položaju bio od 1336. do 1345. godine.
Da je knez Baldovin pripadao tada čuvenoj plemićkoj porodici Bagaš ili na grčkom jeziku Pagsis, zaključuje se po tome što se krajem 14. veka jedan srpski feudalac u predelu Kostura zvao Nikola Bagaš Baldovin.
Bagaši su svakako bili vlaškog porekla.
Pominju se dve titule knez i kaznac, a Baldovin je verovatno predak plemićke porodice Bagaš.
Baldovin je vladao celom pokrajinom, a dar je potvrdio i car Dušan svojim poveljama 1343. i 1345. godine.
Pominje se i njegov sin Maljušat.
PRVI POPIS
U darovnoj povelji postoji i popis stanovništva, pa se tako za Gornje Vranje samo za jednog seljaka izričito kazuje da je Srbin Radoslav. Ostali su uglavnom ostali bezimeni, a tadašnjem popisivaču bilo je najvažnije koliko je bilo ukućana. Tako se za dvojicu beleži da su sa sinom, kod jednog je zapisano da je kovač po imenu Pribac; za jednu ženu se kaže samo čija je i dodaje se da je sa decom... U Donjem Vranju u popisu za jednog Bogdana se kazuje da je Bugarin, a za drugog da je kovač. Za jednog domaćina je rečeno da je pop. Pri nabrajanju Sobinjana za jednog žitelja je zabeleženo i zanimanje uljar, odnosno pčelar. Nad Vlasima iz Psoderca u povelji se navode ukupno 37 imena Vlaha. Među njima su i takva kao što su Dabul i Rajul, ali i čisto slovenska kao. Raja, Bratoslav, Prodan. Ova imena su i najčešća.
Kad je 1894. godine obnovljena crkva Svetog Nikole u Vranju, nađene su u njoj tri ploče sa srpskim natpisima.
Prenete su u Narodni muzej u Beogradu i tu su za vreme ratova nestale.
Na osnovu štampanih opisa i izdanja, rekonstruisani su natpisi sa tih ploča.
U jednom je pisalo da se 1. oktobra prestavi knez Baldovin; u drugom se govorilo o smrti gospođe Ane, verovatno njegove žene, a u trećem se kazivalo da se 28. marta prestavio Nikola.
On je bio unuk Baldovinov.
Taj Nikola je verovatno gospodar kosturski Nikola, verovatno su nadgrobne ploče bile nad tzv. praznim grobom jer pada u oči da se beleže samo datumi smrti (potrebni zbog pominjanja u crkvi), a ne i godine.
O AUTORU
Dušan Đorđević (1955-2018) bio je vranjski novinar i književnik. Pisao je prozu, drame i aforizme. Objavio je romane Škola za patriote, Stočni vagon, Sikter i Živa u grob nesam mogla, zatim i drame Gazda Gligor, Božja urotka i M’gla. Pisao je aforizme i bio član Beogradskog kruga aforističara. Njegove knjige aforizama su Kila do kolena, Poštena kurva, Magareći ujed, Da pukneš (u koautorstvu) i Nevino uvo. Autor je "Starih vranjskih porodica”, prve elektronske knjige u Vranju. Objavio je i knjigu novinskih tekstova "Osmeh u dečjoj suzi". Pisao je za Narodne novine, Vranjske, Kurir, Press, Sport, OK Radio, a godinama je bio dopisnik Frankfurtskih Vesti sa juga Srbije. Jedan je od osnivača Udruženja književnika Vranja.
