Iz knjige Lavirint zaborava Vojkana Ristića, novinara i publiciste iz Vranja, koja ima podnaslov Tajne iz istorije Vranja i juga Srbije, Vranje News, uz odobrenje autora, objavljuje priče o značajnim ljudima i događajima našeg grada i okoline. Priča o kući industrijalca Lazara Kostića, poznatijeg kao Laza Vlašče, je pred vama.
Piše: Vojkan Ristić
Kada se industrijalac Lazar Kostić, zvani Laza Vlašče, 1933. uselio u jednu od najvećih kuća u Vranju, podilazili su
ga mnogi duhovi prethodnih gostiju i stanara.
Zato i nije živeo u njoj, prepričavalo se po tadašnjoj vranjskoj čaršiji.
Kostić, koji se iz Preobraženja doselio u Vranje, bio je trgovac kome je taj posao išao od ruke.
Postao je bogat i moćan.
Imao je toliko bogatstvo, više stotina dukata u zlatu od krojača Tome Zafirovića, koji je bio i poslanik.
Bogati zanatlija Zafirović, prema predanju, bio je u svom tek sagrađenom i komfornom domu sa visokim sobnim stropovima domaćin i samom kralju Petru Prvom Karađorđeviću uoči Kumanovske bitke 1912. godine.
Odjeci zvona sa Sabornog hrama Svete Trojice probudili su kralja Petra, koji je preko prozorskog stakla kuće osluškivao "poziv u bitku.
Sa vojvodama je preko postavljenog crvenog tepiha, koji je postavljen tokom noći, otišao na jutarnju liturgiju u pravoslavni hram koji se nalazio stotinak koraka preko puta kuće Zafirovića.
Tri godine kasnije, sa lečenja u Vranjskoj Banji Kralj Pera krenuo je u pohode srpskoj vojsci ka Ceru i došao do okupacije juga Srbije od Bugara.
U postelju, u koju je spavao srpski velikodostojnik, useliće se komandant vranjskog područja Ilkov.
Krojač Toma Zafirović biće uhapšen i likvidiran i njegovo ime naći će se mnogo godina kasnije na spomeniku tik uz njegovu kuću.
Tu su uklesana imena svih nastradalih Vranjanaca u Prvom svetskom ratu.
Industrijalac Laza Vlašče koji ni noć nije prespavao u kući „na lakat“, koju je za nemale novce kupio, umro je tokom drugog zemaljskog rata.
Kuću je nasledio njegov sin Slavoljub Kostić, lekar po zanimanju.
Uselio se gotovo četiri decenije od kada je njegov otac postao vlasnik.
Za vreme Drugog svetskog rata u ovoj kući bila je Bugarska nacionalna banka.
Od 1945. i oslobođenja Vranja tu je bila vojna komanda novoformirane komunističke vlasti.
Kasnije, kada je kuća nacionalizovana, tu je bila i ambulanta.
Kuća je prizemna sa izraženom visinom.
Sa više ukrasnih mansardi.
Ima i ugaonu terasu na samom potkrovlju.
Na glavnom ulazu stoji i monogram sa inicijalima vlasnika kuće Tome Zafirovića, kao i godina završetka, što je tada
bio običaj u građevinarstvu.
Stara slika građanskog Vranja, koje vrednuje bogate i moćne ljude tadašnjeg vremena, oličena je u ovom zdanju.
