Najvažniji datumi srpsko-albanskih odnosa u periodu posle Slobodana Miloševića su 20. i 31. maj 2001. godine. Najpre je ovog prvog datuma pre dvadeset godina stavljena tačka na oružani sukob, koji je na jugu Srbije trajao nešto više od šest meseci, a potom je 31. maja država uspostavila suverenitet nad delom svoje teritorije koju su za to vreme pod kontrolom držali naoružani Albanci. Ova dva datuma od pre dvadeset godina otvorila su novu stranicu savremene istorije srpsko-albanskih odnosa i trajno obeležili međusobni položaj Srba i Albanaca, ne samo na jugu Srbije. Novinar iz Vranja Radoman Irić, koji se prirodom i karakterom srpsko albanskih odnosa bavi trideset pet godina, upustio se u rizik da nam slikom i rečju, kroz feljton koji objavljivljujemo svakog dana, predoči ključne događaje i ličnosti koje su obeležile srpsko-albansku društvenu scenu od sredine sedamdesetih godina prošlog veka, s akcentom na oružani sukob 2000/2001 godine.
Piše: Radoman Irić
Vranje - Referendum o teritorijalnoj i političkoj autonomiji Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi najviši je i najznačajniji politički akt pripadnika albanske nacionalne zajednice u Srbiji.
Odluku o održanju referenduma doneli su učesnici Skupštine za proglašenje Referenduma za teritorijalnu, političku i kulturnu autonomiju Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi.
Skupštinu je činilo 96 delegata partija, društava i udruženja iz ove tri opštine.
Skupština, kojom je predsedavao Ibrahim Kadriu, profesor filozofije iz Preševa, održana 16. februara 1992. godine u Preševu.
Sam referendum je održan 1. i 2. marta 1992. godine.
Albanci su se izjašnjavali na 71 mestu, a u spisku je bilo upisano 45.000 punoletnih građana.
Među kojima su bili i oni koji privremeno rade u inostranstvu.
Glasalo se u privatnim kućama i na otvorenom – u selima gde nije bilo policije.
Na glasačkim listićima sa referendumskim pitanjem „Da li ste za teritorijalnu političku autonomiju Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi sa pravom priključenja Kosovu“, više od 41.000 Albanaca, odnosno 97 odsto, zaokružili su odgovor "da", – saopštili su kasnije organizatori, čime je bio ispunjen osnovni cilj referenduma.
U ovakvoj, skoro plebiscitarnoj odluci, sintetizovan je zahtev Albanaca koji je ranije formulisan na brojnim skupovima građana, te članova i simpatizera političkih subjekata sa područja ove tri opštine.
"U slučaju promene granica između konstitutivnih jedinica bivše jugoslovenske federacije, Albanci iz ovih triju opština će se opredeliti za priključenje Kosovu, naravno, u okviru demokratskih procesa rešavanja jugoslovenske krize" – zapisano je u saopštenju od 24. februara 1992. godine koje je potpisao profesor Ibrahim Kadriu, predsednik Skupštine za proglašenje Referenduma.
No, bez obzira na tu činjenicu, rezultat referenduma nisu priznali ni država, ni međunarodna zajednica.
Bilo kako bilo, od tada do danas, rezultati referenduma iz 1992. godine su političko i društveno polazište za definisanje statusa Albanca juga Srbije, pa se s tim u vezi uglavnom sve političke partije redovno pozivaju na njegove rezultate.
Nastaviće se...
Prenošenje teksta ili delova teksta nije dozvoljeno bez kontaktiranja redakcije i odobrenja autora feljtona.
