Vranje - U okviru međunarodnog naučnog skupa Sedam vekova od upokojenja Svetog kralja Milutina, koji je održan tokom vikenda u Manastiru Prepodobni Prohor Pčinjski, razvio se u sklopu radnog dela skupa plodonosan razgovor i razmena mišljenja o do sada nepoznatim pitanjima sudbine moštiju Svetog Kralja.
Razgovor je zapodenut nakon izlaganja doc. dr Željka Jovića, ambasadora Srbije u Bugarskoj, o temi Sveti kralj Milutin – Svetlost koja spaja koji je izneo važne i manje poznate podatke o istoriji prenosa moštiju Svetog Kralja u Sredec – današnju Sofiju.
U toku diskusije ukazano je na potrebu snažnijeg istraživanja i boljeg razumevanja poštovanja moštiju Svetog Kralja i razvoja njegovog svetiteljskog kulta na Balkanu posle srednjovekovnog doba.
Pre nego što je dvodnevni skup u Prohoru počeo, u petak 24. septembra episkop vranjski Pahomije služio je svetu arhijerejsku liturgiju u Manastiru Prepodobnog Prohora Pčinjskog, te molepstvije za uspešan rad skupa.
Vladika je i otvorio skup i u svojoj besedi ukazao na značaj koji u srpskom narodu ima Sveti kralj Stefan Uroš Milutin, te pročitao pozdravno slovo koje je učesnicima skupa uputio patrijarh srpski Porfirije.
U ime Programskog odbor prof. dr Dragiša Bojović, upravnik Centra za vizantijsko slovenske studije Univerziteta u Nišu, obratio se prisutnima i poručio da je ovo "jedini skup posvećen uspomeni na Svetog Kralja u Srbiji i sedmovekovnoj godišnjici njegovog upokojenja".
Plenarno izlaganje na temu Sedam vekova od upokojenja Svetog kralja Milutina prvog dana je održao prof. dr Vlada Stanković, potpredsednik Programskog odbora i upravnik Katedre i Seminara za istoriju Vizantije Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Skup je dalje nastavio rad po sekcijama.
Prvog dana skupa održane su ukupno četiri sesije u kojima je bilo reči o različitim aspektima vladavine Svetog kralja Milutina.
Izlagalo je ukupno 18 učesnika iz Srbije, Grčke i SAD.
Izlagači su, između ostalog, govorili o Svetom kralju Milutinu u savremenoj Vizantologiji, o arhitekturi i umetnosti Milutinovog doba, političkim i ideološkim aspektima Milutinovog braka sa vizantijskom princezom Simonidom i hagiografskim odlikama Milutinovog žitija.
Drugog dana, posle liturgije u crkvi Prepodobnog Sisoja Velikog, kod isposnice Prepodobnog Prohora Pčinjskog, kojoj je prisustvovao veći deo učesnika skupa, održane su dve sesije u kojima su obrađena pitanja veza Svetog kralja Milutina sa Ugarskom, zatim njegov lik u zapadnim izvorima, kao i brojni aspekti Milutinove unutrašnje politike.
Ukazano je na nove pravce istraživanja jezičkog i pisanog nasleđa u vreme Svetog kralja Milutina.
Referati saopšteni na Međunarodnoj konferenciji posvećenoj obeležavanju sedam vekova od upokojenja Svetog kralja Milutina biće objavljeni u naučnom zborniku tokom 2022. godine.
Sveti Kralj i mošti
Srpskog kralja Milutina (1282—1321) smrt je zadesila u svom dvoru u Nerodimlju na Kosovu i Metohiji 29. oktobra 1321, sedmicu nakon završetka i osvećenja njegovog Manastira Gračanica. Sahranjen je prvobitno u grobnoj crkvi Svetog Arhiđakona Stefana u Manastiru Banjska kod Kosovske Mitrovice, kog je izgradio 1317. godine upravo za tu namenu. Ubrzo nako smrti telo kralja Milutina postalo je mirotočivo i crkva ga je upisala u diptihe svetih kao - Sveti Kralj Milutin. Pred sam Kosovski boj, u junu 1389. godine, čudotvorno telo kralja Milutina prebačeno je iz Banjske u Trepču. Razlozi su bili bezbednosni jer su nadolazeći Turci nemilosrdno uništavali sve srpske crkve i manastire na svom putu. Pred osmanskom najezdom 1460. godine telo kralja Milutina je iz Trepče preneto u Bugarsku. Najpre se nalazilo u Manastiru Svetih Ćirilo i Metodije, da bi kasnije bilo preneto u Sofiju, u crkvu Svete Nedelje gde mošti i danas počivaju. Moštima Svetog Kralja danas nedostaju glava i desna ruka i ne zna se gde su završile. Kult svetog srpskog kralja Milutina u Bugarskoj je izuzetno jak još od 16. veka. U Kraljevoj crkvi svakodnevno se održava služba njemu posvećena, a vernici u ogromnom broju neprestano dolaze da celivaju mošti, kojima se pripisuje ogromna moć. Bugarski istoričari navode da je prvi zahtev za povraćaj moštiju kralja Milutina iz Sofije u obnovljenu Pećku patrijaršiju podneo ruski car Ivan IV Grozni (1533—1584). On je bio duboko vezan za srpsku tradiciju, jer ga je posle smrti roditelja u kosovskom i svetosavskom duhu odgajala baka Ana Jakšić (posle udaje Glinska) iz čuvene srpske plemićke porodice Jakšića. Međutim, Turci i Carigradska patrijaršija, koja je bila pod njihovom kontrolom, nisu dozvolili da se Milutin čak ni mrtav vrati u Srbiju, jer je bio suviše snažan simbol srpske državnosti, moći i samostalnosti. Mošti kralja Milutina su tako, ostavši u Sofiji, pretrpele pljačke, požare, nepogode, zemljotrese, napade ustanika i Turaka, kao i terorističku akciju bugarskih komunista koji su 1925. godine digli u vazduh crkvu Svete Nedelje i ubili više od 190 nedužnih ljudi.
