Postoje svedočanstva da su se civili, sami građani Vranja, koji su pretrpeli tešku okupaciju tokom nekoliko godina, 4. oktobra 1918. godine, kada je Srpska vojska sa juga, iz pravca Kumanova stigla nadomak Vranja, digli na oružje i krenuli da se obračunavaju sa okupatorom na ulicama Vranja - rekao je u četvrtak uveče prof. dr Stanislav Sretenović, govoreći na svečanoj akademiji povodom Dana oslobođenja Vranja u Prvom svetskom ratu.
- Naprijatelj čak u nekim svedočanstvima piše da je vatra bila tako snažna da su civili stigli nadomak zarobljavanja neprijateljske komande, zbog čega se komandni štab bugarske vojske na kraju povukao iz Vranja.
Čak je odlučeno da se bugarske trupe, koje su bila između civilnih ustanika u Vranju i srpske vojske koja je nadirala iz Kumanova, povuku tako što će zaobići Vranje i nastaviti povlačenje dalje ka severu.
Uočava se, dakle, da je vrlo važan faktor u tim završnim borbama za oslobođenje bilo učešće stanovništva, civila koji su se digli na oružje i indirektno pomogli oslobodilačkoj vojsci da ostvari svoje ciljeve - rekao je Sretenović.
On je naglasio da je 4. oktobra 1918. konačno došlo do oslobađanja Vanja.
- Neprijatelj se povukao, a Srpksa vojska, zajedno sa francuskim snagama, ušla u Vranje.
LOkalno stanovništvo je dočekalo oslobodioce sa velikim oduševljenjem - naveo je Sretenović.
Prof. dr Stanislav Sretenović podsetio je u svom izlaganju da je, pre borbi za Vranje, po oslobađanju Skoplja osnovni plan oslobodilačke vojske sastavljene od Srba i Francuza bio da se od Kumanova ide do Vranja, Leskovca, preko Niša i dalje Moravom ka Beogradu.
- U tom naletu, Prva srpska armija, sa vojvodom Petrom Bojovićem na čelu, 3. oktobra 1918. godine došla je do sela južno od Vranja, a delovi Dunaske divizije Prve srpske armije ušli su u sukob sa neprijateljem kod Novog sela, Svinjišta i Drežnice.
To su tri sela koja su imala ključnu ulogu u tim sukobima.
Neprijatelj je kod Novog Sela pretrpeo poraz i sprske snage su nastavile da nadiru ka severu, ka Vranju, tako da su desetak kilometara pred Vranjem naterale neprijatelja da napusti svoje položaje i krene u povlačenje - ispričao je Sretenović šta je prethodilo oslobođenju Vranja.
- Obeležavamo jedan vek od proboja Solunskog fronta, od oslobođenja Vranja, od najvećih stradanja na Ceru, Drini, Kolubari, ali taj protok vremena ne sme i neće nam biti izgovor za zaborav srpskih heroja i junaštva srpskog naroda.
Sinova koji su se odvažno suprotstavili okupatoru koji se drznuo da naruši stabilnost i samostalnost naše zemlje - izjavio je na svečanoj akademiji predsednik gradskog parlamenta Dejan Tričković.
- Danas se sa ponosom sećamo istorije, dičimo se imenima slavnih heroja koji su nas mnogo zadužili i u amanet nam ostavili ono što je najvrednije i što nema cenu, a što su naši preci platili njihovim životima, mir, nezavisnost i slobodu - potencirao je Tričković.
Predsednica Udruženja potomaka ratnika oslobodilačkih ratova do 1918. godine Vesna Đorić dodelila je povelju "Četvrti oktobar" 4. brigadi Kopnene vojske Srbije, koju je primio komandant, brigadni general Slobodan Stopa.
- Dodeljujući ovo značajno priznanje pripadnicima 4. brigade Kopnene vojske Srbije, u ime udruženja, pored svih opšte priznatih doprinosa koje su davali i daju društvenoj zajednici, želim da se zahvalim njenim pripadnicima na svesrdnoj podršci koju pružaju našem angažovanju u čuvanju trajnih uspomena na slavnu prošlost srpske vojske i srpskog naroda - istakla je Đorićeva.
U nastavku programa predsednik Skupštine Dejan Tričković uručio je nagrade đacima za najbolje radove na literarnom konkursu, koji je organizovan povodom ovog značajnog datuma.
Svoj rad pročitala je dobitnica prve nagrade, učenica Gimnazije Ana Kafedžiska.
U programu su učestvovali hor Muzičke škole Stevan Mokranjac, učenik Gimnazije Dušan Tomić i profesorica srpskog jezika Branka Marković koja je kazivala stihove vlastite pesme posvećene srpskim junacima iz Velikog rata.
