U turskom popisu iz 1873/1874. godine u Vranju je bilo 990 dućana, 5 magacina, 14 hanova, 28 pekara, 86 kafana, 32 mlina, 11 turskih verskih objekata (5 džamija i 6 tekija), a celokupno gradsko stanovništvo živelo je od trgovine i zanata.
To je bio osnovni izvor njihovog privređivanja, a zanati su se nasleđivali s kolena na koleno - rekla je govoreći o razvoju zanatske čaršije i vranjske gradske i seoske narodne nošnje Iva Laković, viši kustos - etnolog Narodnog muzeja u Vranju.
Na promociji projekta "Džepovi puni vranjske kulture", koja je održana u utorak uveče u Galeriji Narodnog muzeja u Vranju, Lakovićeva je podsetila da danas u Vranju postoji tek nekoliko zanatlija, a da je prva zanatska zadruga u gradu osnovana 1918. godine, pre tačno sto godina, kao i da je radila intenzivno do Drugog svetskog rata.
Još početkom 19. veka u Vranju je formirana zanatska trgovačka čaršija, i u njoj evidentirani mnogobrojni zanati.
Posle 1839, kada je Vranje postalo administrativni deo Vranjskog pomoravlja, došlo je do intenzivnijeg razvoja vranjske čaršije, čemu je mnogo doprineo razvoj puteva.
Kreće na zalasku turskog carstva i izgradnja pruge.
- Vranjske zanatlije i trgovci u tom periodu putuju do Carigrada, Soluna, Skoplja, Beograda, pa i do Beča.
Otuda su donosili nove običaje, proširivali vidike i donosili novine u Vranje.
Posebno je u ovom periodu bio razvijen mutavdžijski zanat, tj. tkanje raznih proizvoda od kozje dlake.
Gradski zanati uglavnom su nasleđivani od Turaka i Cincara.
Početkom 20. veka nastupa period industrijalizacije i prestaje potreba za mnogima od ovih zanata.
Recimo užarskog, koji je posebno bio razvijen u okolini Vranja, čineći trećinu privrede ovog kraja, a proizvodi su bili toliko kvalitetni da su izvoženi u Austrougarsku, Nemačku i Češku.
Grnčarski zanat bio je razvijen u selu Šajince u Pčinji i generalno u vranjskom kraju.
Naglom industrijalizacjom, šezdesetih i sedamdesetih godina dvadesetog veka, počinju da se gube zanati - rekla je Lakovićeva.
Što se narodne nošnje tiče, početkom 19. veka gotovo da nije bilo razlike između seoske i gradske nošnje, istakla je Lakovićeva.
- Izrađivala se od grubog materijala, vune, konoplje.
Formiranjem bogatog gradskog sloja stanovništva, počela se nositi nošnja orijentalnog turskog kroja u Vranju.
Sredinom 19. veka nosila se ženska nošnja orijentalnog kroja i muška nošnja šumadijskog, odnosno srbijanskog kroja.
Nošnja postaje statusni simbol. U to vreme sam izgled nošnje odavao je najpre teritorijalnu pripadnost, da li je neko sa sela ili iz grada, koliko je bogat, mogao se po nošnji uočiti njegov bračni i društveni status i sl.
Posle oslobođenja 1878. godine došlo je do naglog preokreta, prihvaanja šumadijskog tipa nošnje.
Pojavljuju se suknje, marame, libade...
Tu je i uticaj vojnih unformi, prihvata se šajkača, bridž pantalone.
Sa industrijalizacijom, u grad stiže evropski tip nošnje iz tog vremena.
Posle Drugog svetskog rata, izjednačava se izgled nošnje u selu i gradu - rekla je Lakovićeva.
Kako su saopštili organizatori promocije iz Centra za društvene integracije, cilj projekta bio je "upoznavanje mladih sa kulturnim nasleđem Vranja i širenje svesti o tome koliko je važno sačuvati tradicionalne vrednosti jednog kraja".
Projekat je finansijski podržao Grad Vranje, u sklopu konkursa za finansiranje i sufinansiranje projekata u oblasti kulture za 2018. godinu.
