Na usvojenoj listi elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije (od 18. juna 2012. godine), među elementima muzičkog nasleđa nalazi se Vranjska gradska pesma. Predlagači za upis u Nacionalni registar bili su Grad Vranje i GKUD Sevdah.
Na popularisanje vranjske pesme, uticao je, pre svih, poznati književnik vranjskog kraja Borisav Bora Stanković.
U svoja dela, u kojima je tako opipljivo opisivao „sevdah“, „merak“, „dert“ i „žal za mladost“, uključio je i pesme sa šireg područja jugoistočne Srbije.
Termin „Vranjska gradska pesma“ odnosio bi se na pesme za koje se zna da su nastale na osnovu istinitih događaja odigranih u ovom gradu, ili koje opevaju autentične ličnosti koje su ovom gradu živele.
Kao i na pesme koje je izvodila, prema rečima informisanih Vranjanaca, čuvena pesmopojka Stana Avramović Karaminga – tvorac izvesnog broja pesama, od kojih je najpoznatija „Dimitrijo, sine Mitre“.
Vranjska gradska pesma, pod višegodišnjim uticajem medija, postaje deo muzičke sintagme ovog kraja, koja se široko determiniše kao „vranjski melos“.
U „vranjski melos“ učitane su, spolja, pesme koje pripadaju teritoriji gradskih sredina jugoistočne Srbije (Niš, Leskovac, Vranje).
Ono što ih neraskidivo povezuje upravo je emocija koju pesme iznedrene iz ovih centara izazivaju u svesti slušalaca.
Sredinom prošlog veka, pesma se promovisala kako putem medija/radija, pri čemu su popularne „Koštanine pesme“ snimale Divna Radić- Đoković, Snežana Savić, Gordana Lazarević.
Promovisala se i u lokalnoj zajednici, osnivanjem folklorne sekcije u okviru Doma kulture.
Tome je prethodila turistička manifestacija „Sevdah na mesečini“, sa ciljem promovisanja vranjskog melosa.
Program je podrazumevao monolog Mitketa – lika iz Stankovićevog dela Koštana, tačke izvođenja pesama i igara ovog kraja, kao i instrumentalne tačke bleh orkestra.
Članovi sekcije bili su, između ostalih, pomenuta Stana Avramović, Staniša Stošić, Jovan Stošić Kace, Divna Mitić Špurka, Bakija Bakić sa svojim orkestrom, klarinetista Kurta Ajredinović itd.
Vranje se danas bori protiv zaborava pesama i trudi se da pesme opstanu i ostani žive, da za njih saznaju što više mlađe generacije u i van Vranja.
Muzička tradicija je i dalje prisutna kroz istaknute umetnike – pojedince u okviru instrumentalne i vokalne (vokalno-instrumentalne) muzike.
Branimir Stošić, nastavnik po vokaciji, pevač je koji se u svom repertoaru pre svega koncentriše na gradsku pesmu Vranja.
Čedomir Marković, estradni umetnik, rodom iz Žbevca (sela kod Bujanovca), dugogodišnji je solista Radio Beograda i intrerpretator, između ostalog, i pesama „vranjskog melosa“.
Insrtrumentalnu izvođačku tradiciju poštuju kavaldžija Dalibor Mladenović, kroz individualni i grupni rad, frulašica Milica Stošić, učesnik brojnih takmičenja i nosilac titule "Majstor frule Srbije", kao jedina žena za sada.
Osim ovakvog, pojedinačnog, muzička tradicija se neguje i kroz grupno muziciranje u vidu bleh orkastara, ali i grupe u okviru Udruženja građana „Ved“, koja ispoljava jake veze sa muzikom Balkana i istočnjačkom muzikom uopšte.
Udruženje građana „Ved“ osnovano je, simbolično, u vreme bombardovanja Srbije 1999. godine.
Cilj Udruženja je proučavanje, negovanje i očuvanje jezičkog, kulturnog i muzičkog nasleđa.
U okviru Udruženja osnovana je istoimena muzička grupa.
Sama grupa u početku nije bila stalnog sastava.
Od 2009. godine, sastav je ustaljen i postoji kao Ved trio koji čine Goran Arsić (zarb), Miloš Nikolić (kaval i klarinet) i Nenad Vještica Khan (ud).
Sličnim putem krenuo je vokalno-instrumentalni sastav Izvor, o kojem će biti više reči u sledećem nastavku.
S. Arsić
Tekstovi u sklopu projekta „Priče o vranjskoj pesmi“ sufinansirani su sredstvima iz budžeta Grada Vranja. Mišljenja, stavovi i zaključci izneti u tekstovima su isključiva odgovornost portala Vranje News i autora i ne odražavaju mišljenja i stavove lokalne samouprave Vranja.
