Povodom 65 godina Narodnog univerziteta u Vranju, velikog jubileja koji je ustanova proslavila 5. decembra 2020, portal Vranje News petim nastavkom završava objavljivanje feljtona o istorijatu univerziteta, čije ste prethodne delove mogli da čitate tokom ovog meseca. Feljton je delom pripreman na osnovu informacija i podataka objavljenih u monografiji "Narodni univerzitet 1955 - 2005", autora Jovana Lj. Janjića i Nebojše Veličkovića, koja je izdata pre petnaest godina povodom pola veka ustanove, a delom na osnovu svedočenja i zapisa nastalih u kasnijem periodu, sve do danas. Kako ustanova, zbog pandemije koronavirusa, nije mogla da ovaj jubilej obeleži prvobitno zamišljenim programima i svečanostima, uprava univerziteta i Vranje News daju doprinos obeležavanju lepog jubileja na ovaj način.
Priredio: Dejan Dimić
U periodu od 2005. do 2012. godine Narodni univerzitet (NU) u Vranju, na osnovu renomea koji je sticao decenijama unazad, nastavlja da razgranava i unapređuje programske aktivnosti. One su u tom periodu, u vreme direktora Nebojše Veličkovića, osim redovnih obrazovnih, posebno izražene na planu kulture i umetnosti, o čemu više možete pročitati na kraju ovog teksta. Veličković je bio direktor NU od 2002. do 2012. godine i ostavio je značajan pečat u radu ove ustanove na više planova.
U novije vreme, u periodu od jula 2012. do februara 2014. godine direktor JU Narodnog univerziteta je bila Tatjana Stojević, master inženjer FON-a. I ovaj period je obeležilo aktivno učešće ustanove u kulturnom životu Grada, što kroz sopstvene manifestacije, što preko učešća u programima u organizaciji lokalne samouprave.
Pored ovih dešavanja, Narodni univerzitet se uspešno iskazao i u organizaciji kurseva stranih jezika (engleski, nemački, španski, italijanski, grčki). Kvalitetan nastavni kadar i odlični tehnički uslovi učinili su da Narodni univerzitet postane vodeća škola stranih jezika u gradu.
Postao je stecište mladih ljudi koji su kroz aktivnosti Narodnog univerziteta, ali i samostalno izražavali svoje edukativne i kulturne aktivnosti (književno–muzički performansi, mini koncerti, književne večeri, recitali). Učenici osnovnih i srednjih škola učestvovali su u aktivnostima očuvanja tradicije i narodnog stvaralaštva, a Narodni univerzitet je promovisao i podržavao njihove aktivnosti.
Vrata Galerije Narodnog univerziteta bila su otvorena za predavanja i edukaciju stanovništva iz oblasti medicine, zdrave ishrane i zaštiti životne sredine. U više navrata su organizovani besplatni pregledi u svrhu prevencije malignih bolesti. Ostaće iz tog perioda upamćeno književno veče iz novembra 2012. kada je promovisana knjiga „Pod svetlom istine“ Ane Ilić, mlade pesnikinje iz Vladičinog Hana obolele od retke bolesti - "Fridrihove ataksije".
Ostaće upamćeno po tome što je njena knjiga ujedinila Vranjance, pa je, uz podršku grada Vranja, prikupljena značajna pomoć za Anino lečenje.
U tom periodu postaje praksa da obeležavanje Svetosavske nedelje počinje svetosavskim radionicama učenika osnovnih i srednjih škola u Galeriji Narodnog univerziteta. Sa akademskim umetnicima Vladimirom Ilićem i Jovanom Nastić deca su stvarala, učila i družila se, a radovi nastali različitim tehnikama (dekupaž, slikanje, duborez, oslikavanje ikona) bila su namenjeni prodaji u humanitarne svrhe.
Pored Likovne kolonije, koja je već postala zaštitni znak NU, 2013. godine pokrenut je rad Letnjeg ateljea u Galeriji Narodnog univerziteta. Učesnici Ateljea bili su afirmisani slikari, učenici srednjih i osnovnih škola, ali i građani. Umetnici su zajedno stvarali, družili se i pomagali mladim talentima učeći ih tehnikama crtanja.
Učesnici Ateljea bili su između ostalih Dragan Stojanović Šutil, Dejan Trajković Deks, Ljiljana Strize Trajković, Vladimir Ilić, Jovana Nastić, Slađana Nedeljković, Miloš Živković, Mirjana Milosavljević, Mita Ristić, Nikola Stojanović Ston, Staniša Stojiljković Nite, Slađana Arizanović, Bobana Stošić,Veljković, Marko Veljković Krapa, Stefana Tasić, Katarina Stojević, Goran Nedeljković Pop, Stefana Stojković. Izložba radova sa Ateljea, osim u Galeriji Narodnog univerziteta, gostovala je i u Surduličkom kulturnom centru, te opštini Vranjska Banja.
Krajem 2013. organizovan je i Zimski atelje u Galeriji Narodnog univerziteta, a radovi koji su tada nastali bili su deo humanitarne izložbe pod nazivom „Vranje u očima umetnika“. Poenta je bila da vranjski slikari poklone svoje slike, a novac dobijen prodajom uplaćivan je na žiro-račun za pomoć deci oboleloj od malignih bolesti.
Povratak publike u galerije i ustanove kulture posebno se video po broju posetilaca na otvaranjima i u toku izložbi. Izdvaja se otvranje izložbi Likovne kolonije, Letnjeg atelja, akdemskih slikara Zorana Petrušijevića Zopa, Vladimira Ilića, multimedijalna izložba Stefana Stojanovića Sleša, Stanka Ljubića, Nikole Stojanovića Stona i mnogih drugih.
Inspirisani aktivnim učešćem mladih ljudi u kulturnom životu u NU pokreću ideju o organizovanju Književne kolonije. Nakon jedne u nizu uspešnih književnih večeri u organizaciji JU Narodni univerzitet, a uz podršku mladih muzičkih vitrouza, učenika Muzičke škole i razgovora sa piscem Branislavom Jankovićem, u društvu sa gradskom većnicom Majom Ristić, novinarkom Vanjom Radulović i tadašnjom direktorkom Tatjanom Stojević, počela je priprema za organizaciju Književne kolonije u Vranju 2014. godine.
S tim u vezi urađeno je reprint izdanje prve štampane knjige narodnih pesama iz Vranja i okoline, autora prof. dr Momčila Zlatanovića - „Igliče venče nad vodu cveta“. Knjiga je promovisana na otvaranju prve Književne kolonije.
Tokom direktorskog mandata u JU Narodni univerzitet Boban Mihajlović je nastavio sa razvijanjem ove kulturne manifestacije, ali i mnogih drugih koje su bile deo programa ustanove.
Krajem 2016. godine na čelo ustanove dolazi aktuelna direktorka Gordana Dimitrijević.
Već početkom naredne godine počeo je intenzivan rad na akreditaciji programa obuka. Do kraja 2020. akreditovano je 10 programa u Ministarstvu prosvete za različita zanatska zanimanja, a ustanova je stekla status „Javno priznatog organizatora obrazovanja odraslih“.
Na polju obrazovanja uspostavljena je ili nastavljena saradnja sa međunarodnim organizacijama (Karitas Luksemburg, Help, KER, IOM) i sa mnogim nevladinim udruženjima iz naše zemlje. Najuspešnija saradnja ostvarena je sa romskim udruženjima iz Pčinjskog okruga (OFER Bujanovac, Udruženje Roma intelektualaca Prekodolce, Udruženje Romkinja Bujanovac i Romski kulturni centar Vranjska Banja).
Tokom 2018. godine Narodni univerzitet iz Vranja i kompanija Teklas Automotive iz Vladičinog Hana sarađivali su u delu organizovanja kursa jezika. Cilj ove saradnje je edukacija zaposlenih u Teklasu, s ciljem da im ona pomogne da steknu trajno primenljiva znanja iz nemačkog jezika. Nastava je organizovana za grupu od 11 polaznika, za nivo A1 i A2 nemačkog jezika.
Nakon saradnje sa Teklasom, JU Narodni univerzitet i italijanska kompanija Technic Development d.o.o. - Geox, organizovali su kurs italijanskog jezika, namenjen radnicima ove firme. Deset polaznika sa uspehom je završilo kurs A1 nivoa.
Zahvaljujući nastavku saradnje sa nevladinim organizacijama CARE iz Beograda i Nexus iz Vranja realizovana je obuka za 8 raseljenih osoba iz Irana i Avganistana u Prihvatnom centru Preševo, za zanimanje – stolar.
Sa udruženjima Roma OFER Bujanovac i Romski kulturni centar Vranjska Banja, u okviru projekta „Stop dečijem radu“ a pod pokroviteljstvom Fonda za otvoreno društvo Beograd, uspešno je realizovana obuka za 13 polaznika, za zanimanje negovatelj. Obuka je trajala tokom marta 2018. godine. Podršku u realizaciji obuke pružila je Specijalna bolnica za rehabilitaciju Bujanovačka Banja.
U saradnji sa nevladinom organizacijom Caritas Luxemburg realizovana je obuka za raseljena lica iz Prihvatnog centra u Vranju i Bujanovcu i za lokalnu socijalno-osetljivu populaciju. Obuka je deo evropskog projekta pomoći izbeglicama, migrantima i osetljivoj lokalnoj populaciji. Ukupno 33 polaznika je sa uspehom završilo obuku za negovatelje, frizere, manikir i pedikir i informatičku obuku.
U okviru podrške Evropske unije upravljanju migracijama u Srbiji, koje sprovodi Međunarodna organizacija za migracije (IOM), realizovaljni su vokacioni treninzi za migrante u Vranju i Bujanovcu. Obuke za negovatelje, molere, krojače i izraživače nakita, kao i informatičku obuku, uspešno je savladalo 9 polaznika.
Na polju kulture uspešno se sarađivalo sa ambasadama Austrije, Bugarske i SAD.
JU Narodni univerzitet je stalno razvijao svoje kulturno delovanje, kako pokretanjem novih manifestacija, tako i unapređivanjem postojećih.
Od 2017. godine program manifestacije „Dani Vranja“ upotpunjen je novim aktivnostima koje su bile deo Etno-sajma, u organizaciji Narodnog univerziteta. To su Škola pletenja, heklanja i ukrasnog veza i Škola dekupaža.
Škola pletenja, heklanja i ukrasnog veza najpre je otvorena u Likovnoj radionici Narodnog univerziteta, a kasnije je organizovana na Trgu Staniše Stošića. Škola je okupila sve starosne grupe. Učestvovala su deca predškolskog uzrasta iz lokalnih vrtića, korisnici Centra za razvoj lokalnih usluga socijalne zaštite kao i svi zainteresovani građani. Osim što je Etno-sajam iz godine u godinu povećavao broj izlagača iz Srbije, postao je mesto gde su svi zainteresovani sugrađani mogli da nauče stare i već zaboravljene domaće radinosti.
Po prvi put je organizovana Dečju likovna kolonija. U okviru Vranjskog kulturnog leta u Vranju od 21. do 24. maja 2019. održana je Dečja likovna kolonija koju je organizovao Narodni univerzitet. Ukupni broj učesnika premašio je prvobitna očekivanja jer je osim šestoro učesnika iz Boljevca bilo i osamnaest polaznika Likovne radionice.
Program je bio vrlo bogat i sadržajan. Cilj kolonije je bio da omogući talentovanoj deci da slikanjem izraze svoju kreativnost, da uživaju u opuštenoj stvaralačkoj atmosferi, da na pravi način iskažu misli i osećanja i na platno prenesu bogatstvo svoje mašte i svog unutrašnjeg sveta. Slikalo se akrilnim bojama, crtalo grafitom i radilo na lesonitu. Učesnici Kolonije imali su priliku da vide i upoznaju grad Vranje. Obišli su Beli most, Muzej-kuću Bore Stankovića, Pašin konak, posetili su obe Galerije i pogledali aktuelne postavke.
Najlepši deo Dečje likovne kolonije odvijao se u Gradskom parku jer su učesnici Kolonije ujedno bili i deo festivala „Vreme radosti“. Likovni performans pod nazivom „Igra svetlosti“ koji je tom prilikom izveden, privukao je pažnju posmatrača, pa su i oni pokazali želju da slikaju zajedno sa njima.
Izložba Dečje likovne kolonije 2019. priređena je u Maloj galeriji Narodnog univerziteta i trajala je mesec dana.
Veliki broj istaknutih umetnika gostovao je na Likovnim i Književnim kolonijama. Od književnika posebno se izdvajaju Milisav Savić, Enes Halilović, Branislav Janković, Slavica Garonja, Vlada Kecmanović, Dejan Stojiljković, Brankica Damjanović, Miroslav Kokošar, Tode Nikoletić, Jelica Greganović, akademik Matija Bećković, Nedeljko Popadić i dr.
Tokom 2018. godine renoviran je i potpuno uređen enterijer Galerije NU i urađena projektno- tehnička dokumentaciju sa građevinskom dozvolom za zgradu Narodnog univerziteta.
Narodni univerzitet je i u 2020, veoma teškoj godini za sve, pa i za poslenike u kulturi i obrazovanju, nastavio svoju 65 godina dugu misiju.
Mnogi programi realizovani su tako što se ustanova sa uspehom prestrojila na „onlajn“ funkcionisanje.
Svi u NU očekuju mnogo više od 2021. i povratak na nekadašnji ritam života ustanove i na stare staze uspeha.
(kraj feljtona)
LIKOVNA RADIONICA
Likovna radionica je ponos Narodnog univerziteta i jedan od zaštitnih znakova Vranja. Osnovana je 1996. godine, a njen rad inicirali su i koncept osmislili diplomirani slikar Vesna Marinković Stanković i diplomirani dizajner Goran Stanković. Vesna je na petogodišnjicu rada Likovne radionice objavila monografiju o njoj. U najtežim danima ove svojevrsne umetničke škole, u kojoj od prvog dana vladaju pravi "porodični odnosi", kada joj je pretilo gašenje 1997. godine, pod svoje okrilje prigrlio je Narodni univerzitet. Radionica postoji i danas. Najznačajnija misija tokom godina njenog postojanja je pripremanje polaznika za polaganje prijemnih ispita za srednje umetničke škole i fakultete.
Kulturno umetnička misija
Važan segmnt ove delatnosti u početku postojanja univerziteta bio je prikazivanje filmova. Shvatajući značaj filma kao snažnog medija za prosvećivanje, pre svega seoskog stanovništva, Univerzitet je na početku svoje misije prikazivanju filmova pridavao posebnu pažnju. Zahvaljujući posedovanju moderne aparature igrane i dokumentarne filmove mogli su da gledaju stanovnici skoro svih seoskih naselja u opštini Vranje, kao i radnici u preduzećima. Npr. 1976 godine u selima je prikazano 200 filmskih projekcija. Na repertoaru su bili uglavnom kratkometražni i dugometražni filmovi koji su obrađivali tematiku revolucije i NOB-a – Kozara, Neretva, Nikoletina Bursać, Operacija Beograd, Sarajevski atentat, Na Divljem zapadu, ali i filmovi o Tarzanu. Prikazivani su u većim selima u koja su dolazili i meštani okolnih manjih. To su Dubnica, Gornji i Donji Vrtogoš, Milanovo, Žapsko, Rataje, Neradovac, Izumno, Golemo selo, Moštanica, Korbevac, Donje Trebešinje...
Univerzitet je poznat i po organizaciji manifestacije susreti sela „Od maja do maja“. Pokrenula je 1973. godine Kulturno-prosvetna zajednica Srbije s ciljem da se podstiču i unapređuju socijalistički samoupravni odnosi na selu, a Univerzitet je svoje program u nju uvrstio još iste godine. Cilj akcije bio je i da se omogući brži razvoj poljoprivrede, stvore što boji uslovi života na selu, da se obogati kulturni život, unapredi prosveta i zdravstvo, uspešnije rešavaju komunalni problemi i da se zaštiti i unapredi životna sredina. Organizovana su takmičenja iz unapređenja-modernizacije poljoprivrede, razvoja obrazovanja i vaspitanja, izgradnje i uređenja sela, kulturne delatnosti, ekologije...
Jedna od aktivnosti Univerziteta sa najdužom tradicijom je Smotra recitatora. Organizuje se od 1972. po propozicijama i uz stručnu pomoć i pokroviteljstvo Saveza amatera Srbije i Radio Beograda. Učestvuju učenici osnovnih i srednih škola. Univerzitet je u prvoj godini održavanja uspeo da okupi 350 recitatora u Vranju, od kojih se pet plasiralo na republičko takmičenje.
Narodni univerzitet već godinama organizuje Salon knjiga, manifestaciju sajamskog karaktera. Salon je praćen promocijama novih knjiga i drugim vidovima popularisanja čitanja. Tu su i manifestacije Etno sajam, Likovna kolonija, Dečja likovna kolonija, Predtakmičenje frulaša „Zlatna frula juga Srbije“.
Univerzitet svojim angažmanom daje doprinos programima mnogih kulturno turističkih manifestacija u Vranju i okolini. Značajno je pomenuti i da je Škola folklora u Vranju nastala 1997. godine kao delatnost Narodnog univerziteta, a da je jedna od najznačajnijih aktivnosti univerziteta u novije vreme bila Smotra dečjih folklornih ansambala i izvornih grupa Pčinjskog okruga.
Ne treba zaboraviti ni izdavačku delatnost univerziteta koja postoji od 1967. godine kada je objavljena prva knjiga. Od tada do danas izdato je više desetina naslova, pri čemu se Univerzitet pre svega rukovodio principom zavičajnosti – objavljivanjem knjiga čija su tematika ili autori vezani za Vranje i okolinu.
