Najvažniji datumi srpsko-albanskih odnosa u periodu posle Slobodana Miloševića su 20. i 31. maj 2001. godine. Najpre je ovog prvog datuma pre dvadeset godina stavljena tačka na oružani sukob, koji je na jugu Srbije trajao nešto više od šest meseci, a potom je 31. maja država uspostavila suverenitet nad delom svoje teritorije koju su za to vreme pod kontrolom držali naoružani Albanci. Ova dva datuma od pre dvadeset godina otvorila su novu stranicu savremene istorije srpsko-albanskih odnosa i trajno obeležili međusobni položaj Srba i Albanaca, ne samo na jugu Srbije. Novinar iz Vranja Radoman Irić, koji se prirodom i karakterom srpsko albanskih odnosa bavi trideset pet godina, upustio se u rizik da nam slikom i rečju, kroz feljton koji objavljivljujemo svakog dana, predoči ključne događaje i ličnosti koje su obeležile srpsko-albansku društvenu scenu od sredine sedamdesetih godina prošlog veka, s akcentom na oružani sukob 2000/2001 godine.
Piše: Radoman Irić
Vranje - U poslednjih 40 godina Albanci juga Srbije dva puta su izlazili na popis stanovnika i dva puta su ih bojkotovali.
Izlazili su 1981. i 2002, a bojkotovali su ih 1991. i 2011. godine.
Popis 1981. godine, koji je organizovao Savezni zavod za statistiku, zabeležio je da su opštine Bujanovac, Preševo i Medveđa imali ukupno 93.856 stanovnika.
Bujanovac je imao ukupno 46.689 stanovnika. Od toga Albanaca je bilo 25.848 (55 odsto), Srba 15.914 (34), i Roma 4.130 (9).
Preševo je imalo ukupno 33.948 stanovnika. Od toga Albanaca 28.961 (85 procenata), Srba 4.204 (12 odsto) i Roma 433 (1 procenat).
Medveđa je imala ukupno 17.219 stanovnika. Od toga Srba i Crnogoraca 11.354 (65 odsto), Albanaca 5.509 (32 procenta) i Roma 85 (0,1 odsto).
Popis iz 1991. godine Albanci u Srbiji su bojkotovali zbog opšteg stanja u zemlji – ratova i raspada Jugoslavije.
Popis iz 2001. godine, zbog situacije na jugu Srbije, odložen je za godinu dana, pa je održan aprila 2002. godine.
Prema „Čovićevom planu“ o rešenju krize na jugu Srbije bilo je jasno rečeno da će sve nacionalne zajednice, pa i Albanci, na prvim sledećim lokalnim izborima u lokalnoj vlasti učestvovati proporcionalno njihovom broju, a broj pripadnika svake zajednice utvrdiće se popisom.
To je na Albance delovalo stimulativno zbog čega su se masovno odazvali ovom popisu.
Posle ovog popisa Republički zavod za statistiku je saopštio da je tada u opštinama Bujanovac, Preševo i Medveđa živelo 98.966 stanovnika, odnosno 5.101 više nego u vreme popisa 1991. godine.
U Bujanovcu je ukupno bilo 43.302 stanovnika. Od tog Albanaca 23.681 (54,7 odsto), Srba 14.782 (34,2) i Roma 3.867 (7,3 ).
U Preševu je bilo ukupno 34.904 stanovnika. Najviše je bilo Albanaca – 31.098 (89,1 odsto), Srba 2.984 (8,5) i Roma 322 (0,9 ).
U Medveđi ukupno 10.760 stanovnika - od čega Srba 7.163 (66,5 odsto), Albanaca 2.816 (26,3) i Roma 108 (1,0).
Po popisu 2002. godine u Srbiji je bilo ukupno 61.647 odnosno 0,82 odsto pripadnika albanske nacionalne zajednice, a u Pčinjskom okrugu 54.779 odnosno 24,2 odsto.
Treba dodati da su tadašnje demokratske vlasti u Srbiji popis organizovale po evropskim standardima.
To znači da su svi naši građani koji su se zatekli u inostranstvu i tamo boravili više od godine dana nisu obuhvaćeni ovim popisom.
U jednoj opsežnoj analizi Opštinske uprave u Bujanovcu piše da je po njihovim „pokazateljima“ u inostranstvu tada bilo oko 13.000 Albanaca iz Preševa, 11.000 iz Bujanovca i oko 3.000 iz Medveđe.
Popis iz 2011. godine Albanci u Srbiji su ponovo bojkotovali.
Republička vlast je na tu odluku reagovala tako što je tadašnji broj Albanaca koji su se popisali (nešto preko 1.000) primenili kao univerzalnu kvotu po kojoj su vršena sva finansijska i druga „davanja“ albanskoj nacionalnoj zajednici.
Ipak, na inicijativu međunarodne zajednice, juna 2015. godine eksperti OEBS-a, ambasada SAD i Velike Britanije, kao i Republičkog zavoda za statistiku napravili su procenu ukupnog broja stanovnika u ove tri opštine.
Na osnovu međunarodnih standarda o broju izdatih ličnih dokumenata ova ekspertska grupa je utvrdila da je sredinom 2015. godine, u Bujanovcu živelo 38.300 stanovnika, Preševu 29.600 i Medveđi 7.442.
Ove podatke pripadnici albanske nacionalne zajednice nisu prihvatili.
Zbog ovih protivurečnosti, ali i činjenice da su u svakoj zemlji ukupan broj stanovnika kao i ukupan broj pripadnika svake nacionalne zajednice strateški važni podaci, s nestrpljenjem se očekuju rezultati redovnog popisa koji će i ove godine zakasniti.
Umesto u aprilu održaće se u oktobru ove godine.
Nastaviće se...
Prenošenje teksta ili delova teksta nije dozvoljeno bez kontaktiranja redakcije i odobrenja autora feljtona.
